Zwijgen; maar niet liegen

Toen ik de zorgmail opende borrelde uit mijn maag een opgekropte boer, die rook. Naar opgerispte lunch die ik om elf uur naar binnen had gepropt. En die lunch was eigenlijk mijn ontbijt, omdat ik die dag nog niets gegeten had. De maaltijd om elf uur bestond uit restjes chili-sin-carne die ik gisteren in de pan had laten zitten. Om vier uur, wat óók geen etenstijd is. En dat is een belangrijke eigenschap van mij. Dat het me bijna nooit lukt om op ‘etenstijd’ te eten.

Het is niet omdat de diagnose toevallig modieus schijnt te zijn, dat ik zo blij ben met de uitslag. Toegegeven, ik ben wel best graag modieus. Ik bedoel, ik zou wel graag modieus en succesvol willen zijn. Maar op een of andere manier sla ik de plank altijd net mis. Dat is mijn voornaamste eigenschap. En daar ben ik druk mee. Omdat, als je de plank misslaat, je steeds nogal veel troep op moet ruimen en dan heb je verder geen tijd om ergens goed in te zijn.

Al mijn hele leven sta ik gewoonlijk wél bovenaan op namenlijsten. En dat komt door mijn achternaam. Van der Aa. Mijn moeder, wiens voornaam óók met een A begint, hield liever haar eigen achternaam toen ze gingen trouwen, want hoezo zou je als je trouwt een andere naam moeten krijgen?

Mijn grootvader, A. van der Aa, woonde op de Puttelaar in Zeeland (Noord-Brabant). De postcode die bij dat adres hoorde was 5411 AA. In het begin van het digitale tijdperk konden de gegevens van mijn grootvader en zijn vrouw, Anna van der Aa - de Laat, niet in het computersysteem van de PNEM worden opgeslagen. Dat computersysteem kon zoveel keer de letter A niet aan.

Ik denk dat dit voorbeeld goed beschrijft hoe mijn brein werkt: als een systeem dat heel gewone dingen niet kan verwerken als er te veel zijn. Bijvoorbeeld: te veel vragen. Of te veel geluiden. Of te veel licht.

Mijn brein lijkt sowieso een filterloos systeem met een chronisch gebrek aan werkgeheugen. Als een mobiele telefoon waarin te veel tabbladen en apps draaien. Waaruit vanaf drie onduidelijke locaties muziek komt of wordt gepraat. Waarin je het overzicht niet hebt en waardoor de batterij extra snel leeg gaat.

Het is jammer dat ik geen alfamannetje ben. Jammer dat ik slechts soms nummer één ben. En dan dus alleen maar door mijn achternaam. Echt jammer dat ik niet ergens goed in ben. Ik vraag me af wat ik met mezelf moet. Ik zie dat de anderen allang begonnen zijn met dingen bereiken.

Succesvol zijn, of in ieder geval bezig zijn succesvol te worden, lijkt de norm. Want we volgen graag de mensen die grootse dingen verrichten. Zulke dingen willen wij ook. We vertellen elkaar verhalen over mensen die boeken schrijven. Huizen kopen. Kinderen krijgen. Die mensen kennen we graag.

Jammer dat mijn achternaam me ook al niet helpt in het vinden van richting. Wilma Graat is vissen gaan verkopen. Mark Misérus is journalist en journalisten verkopen hoofdzakelijk misère. Er is een Tandartsenpraktijk die Snoep heet... dat zijn dingen die alleen in het echt kunnen, omdat niemand zoiets in fictie gelooft. Van der Aa? Alles kan. Prima op papier. Maar in het echt, gaat dat echt niet werken voor mij.

Ik kán heus wel dingen. Ik kan vooral dingen waar je niet zoveel aan hebt. Ik ben vrijwel altijd te eerlijk. Over jouw nieuwe bril kan ik zwijgen; maar niet liegen. Dus vraag me er niet naar! Ik heb een scherp oog voor details. Ik kan me urenlang concentreren op repetitieve taakjes en met veel plezier had ik Assepoester geholpen met het uitzoeken van die linzen. Mijn brein heeft iets met patronen. En patronen zijn gemaakt van herhaling. Van almaar hetzelfde. Zo houd ik dus bijvoorbeeld ook heel veel van de letter A.

Het is, zoals ik al zei, niet uit modieusheid, dat ik blij ben met de uitslag van het onderzoek. Het klinkt misschien een beetje gek, maar ik vind het best prettig om te weten: “Van mij is een hoekje af.” Mij moet je dus niet alles kwalijk nemen. Dat geeft ruimte.

De boodschap dat je ‘gewoon’ jezelf moet zijn, heeft door de uitslag ineens een prettigere kleur gekregen. Als mensen zeggen dat je ‘gewoon’ jezelf moet zijn, bedoelen ze dat natuurlijk zelden. Je moet niet jezelf zijn, maar een sociaal wenselijke versie van jezelf. Anders vinden mensen het al gauw niet leuk meer.

Ik houd niet van oogcontact in de ruimste zin van het woord. Kijken naar mensen die iets heel erg menen, doet pijn. En ik houd er niet van als de ogen en de blikken van andere mensen mij zo maar raken. Als de mensen naar je kijken, dan vinden ze er iets van. En als mensen ergens iets van vinden, dan verandert dat de zaken.

Het leek mij het beste, als ik ‘gewoon’ probeerde op de andere mensen te lijken. Om ‘gewoon’ gezellig mee te doen en me niet elk feestje af te melden. Om op een feestje ‘gewoon’ in de drukte te staan. Om niet in mijn eentje ergens te zitten waar juist niemand is, waar de muziek niet krankzinnig luid staat, maar wel de zakken chips liggen.

De uitslag in die zorgmail, ontslaat mij van de doodvermoeiende taak om ‘gewoon’ hard te werken om ‘er’ dan wel te komen. Op de hoge toppen van de bergen die Succes heten. Waarvan we elkaar allemaal graag wijsmaken dat je er komt door ‘gewoon’ jezelf te zijn en ‘er’ hard voor te werken.

Op die hoge toppen van het Succesgebergte kom je, volgens mij, bovenal door geluk. En ik heb pech. Als ik ‘gewoon’ hard werk, is mijn bed de enige plek waar ik uiteindelijk terecht kom.

Ik weet niet of het telt: Succesvol zijn in bed-liggen?

Ach ja. Laat dat Succesgebergte verder maar zitten. Ik red me wel. Ik doe gewoon van alles een beetje. En ik vind de uitslag eigenlijk wel mooi passen bij mijn naam. Ik ben Anders.

 Jam van der Aa